Maand: november 2020

De afgelopen vier jaar beheersen chaos en conflicten ogenschijnlijk het nieuws uit het Witte Huis. Al die ruzies en relletjes leiden echter af van de mechanismen die erachter schuilgaan. De afgelopen weken zijn niet anders. De weigering van de president om zijn verlies toe te geven, past in zijn exit-strategie: aan de macht blijven.

Door zijn kont tegen de krib te gooien, legt de president een belangrijke basis voor de komende jaren. Jaren waarin hij de enorme media-aandacht, passionele steun van miljoenen Amerikanen en het partijleiderschap van de Republikeinse partij niet kwijt wil. Trump mag dan aftreden, hij blijft de president van ‘zijn’ achterban.

Vannacht werd bekend dat de president officieel toestemming heeft gegeven om de transitie van Joe Biden te starten, maar tegelijkertijd zijn rechtszaken doorzet. Door onder het mom van vals spel af te treden, wil Trump een president in ballingschap worden.

Critici wijzen erop dat Trump met zijn acties de wittebroodsweken van Biden bemoeilijkt en mogelijk de hele democratie om zeep helpt. Dat laatste is schromelijk overdreven – Trump heeft het recht om te vragen om hertellingen en of hij het nu wil of niet, als de uitslag niet verandert vertrekt hij op 20 januari gewoon uit het Witte Huis. Bronnen rondom de president bevestigden al eerder dat hij dit zelf ook weet.

Hoe zien de komende jaren er dan uit?

Door te verkassen naar Mar-a-Lago, door de pers de afgelopen jaren al het winter-Witte Huis genoemd, houdt Trump straks kantoor in zijn eigen versie van het Witte Huis. Door twitter als megafoon te blijven gebruiken, blijft hij de traditionele media bespelen. En door boven de markt te laten hangen dat hij in 2024 weer een gooi naar het presidentschap doet, houdt hij de Republikeinse partij in zijn greep en bevriest hij de kansen van potentiële opvolgers. Presidentscampagnes komen immers lastig van de grond als de partijmachine al bezet is en donateurs hun geld op zak houden.

Als bijkomend voordeel kan Trump zijn gepassioneerde achterban bijvoorbeeld enthousiasmeren voor zijn eigen televisiezender en mogelijke juridische problemen als politieke heksenjachten wegzetten.

De afgelopen maanden luidde de meest gestelde vraag: wie gaat er winnen? De afgelopen weken stond er een andere vraag met stipt op één: wanneer geeft Trump zijn verlies toe? Een veel interessantere vraag is: welke Republikein durft het straks aan om ‘hun’ president van zijn troon te stoten? De club houdt zich voorlopig stil.

Voorlopig blijft de Republikeinse partij daarom de Trump-partij – een club die America First heeft omarmd en weinig trek heeft in het compromis. Dat bemoeilijkt niet alleen de wittebroodsweken van Biden, maar zijn hele ambstermijn.

Vandaag verschijnt A Promised Land, het langverwachte eerste deel van president Obama’s memoires. Hierin schrijft president nummer 44 onder andere dat zijn opvolger, de geblondeerde nummer 45, mede in het Witte Huis belandde dankzij een racistische heksenjacht op zijn voorganger.

Dat kan kloppen, maar het is zeker niet het belangrijkste mechanisme achter het succes van Trump.

In zijn boek schrijft Obama dat zijn aanwezigheid in het Witte Huis bij veel Amerikanen een ‘diepgewortelde paniek’ veroorzaakte. ‘Dat is precies wat Donald Trump begreep toen hij beweerde dat ik niet in de Verenigde Staten was geboren en dus een onwettige president was. Voor miljoenen Amerikanen die opgeschrikt waren door een zwarte man in het Witte Huis, beloofde hij een tegenmiddel voor hun raciale angst.’

Of het om ‘miljoenen’ Amerikanen gaat weten we niet, maar het klopt dat Trump een hetze tegen Obama voerde. Wat ook klopt, is dat racisme in de Verenigde Staten diepgeworteld is. In Lang leve Trump wijd ik een hoofdstuk aan de toenemende maatschappelijke scheidslijnen tussen wit en zwart.

Een goede opleiding, carrière en de Amerikaanse droom verwezenlijken is een stuk makkelijker als je wit bent. Op straat lopen is zelfs eenvoudiger als je wit bent. Waar voor veel witte Amerikanen de politie je beste vriend is, proberen zwarte Amerikanen vooral hun aandacht niet te trekken. Voor velen van hen geldt wat Bruce Springsteen in American Skin (41 Shots) zo mooi verwoordde: You can get killed just for living in, your American skin.

In aanloop naar zijn presidentscampagne hielp Trump de leugen de wereld in dat Obama wellicht in Afrika geboren was, inspelend op een complottheorie die in de donkere krochten van het wereldwijde web al langer rondging. Wie de HBO-serie The Loudest Voice op NPO2 kijkt, weet dat FOX News dit onderstreepte door Obama aanvankelijk vooral Barack ‘Hussein’ Obama te noemen.

Toch leidt dit af van veel belangrijkere trends achter Trump – zo slaat zijn boodschap bij miljoenen Amerikanen aan.

In dezelfde jaren waarin hij leugens over president Obama’s geboorteplaats verspreidt, bouwt zakenman Trump aan zijn dollardoctrine. Consequent bepleit hij puur rendementsdenken op het wereldtoneel. Wereldwijd moet het aloude ‘voor wat, hoort wat’ gelden. De voedingsbodem voor dit betoog groeit – steeds meer kiezers en beleidsmakers plaatsen Amerika op één. Van alle plannen die Trump als president verwezenlijkt, kunnen zijn heronderhandelde handelsverdragen op de meeste steun rekenen.

De keerzijde van globalisering is voor veel Amerikanen een reden om in 2008 en 2012 op Obama te stemmen, maar in 2016 op Trump over te stappen. In de cruciale staten die Trump dat jaar president maken, koos een significant deel van de kiezers eerder voor Obama. Of deze kiezers racistisch zijn? Die kans is klein. Zij kijken ook rendementsgericht naar de politiek en stellen politici twee vragen: wie ben jij en wat ga jij voor mij doen?

Zo gingen de Verenigde Staten van president nummer 44 naar nummer 45. Van Obama naar Trump.

De wijze waarop Amerikaanse media de politiek verslaan, is een andere belangrijke trend achter de opmars van Trump. FOX News zag het levenslicht als tegenwicht aan nieuwszenders als CNN en MSNBC, alsmede de mainstream media. Deze media zouden te gekleurd zijn, wat vervolgens tot Trumps fake news-mantra leidde.

In 2008 stelde John McCain dat de media Obama als een messias bestempelen – de nuance was ver te zoeken. Toch verheug ik me op het boek van de voormalige president. Want hoewel hij geen messias is, is hij wél een begenadigd schrijver. Zijn boek Dreams From my Father leest heerlijk weg.

Echter, nu Trump in januari het Witte Huis verlaat en Obama’s voormalige vicepresident de ambtswoning betreedt, rijst de vraag: leren we de lessen van Trump?

Voor de Democraten is het te hopen van wel, want als de nasmaak van Trumps presidentschap is dat hij enkel slim inspeelde op raciale angsten, krijgt de partij van Obama en Biden over vier jaar opnieuw klappen van de Amerikaanse kiezer.